0


Pu Khai Kam pen 1864 kumin Tedim gam Khuasak khua ah suakin apa pen Pu Khup Pau ahi hi.Anau pan lai panin galhang khat hi a,sakap siam in pupa la phuah zong a siam hi.

1888 Desember 30 ni-in Mikang galkapte in Zogam hong laksawm in Kalaymyo hong tung uh a,Kalay huamsung Kanpule ah kum khat sung ommun khuakin panmun la uh hi.Zogamsung la nuam uh a,gam makaite letsong(zinpak) puantual leh tem a kithuah piak dingin zol bawl uh hi.


Tua laitakin Mikang galkapbu Sir Georgewhite in Siyin gamsunga hausate khempeuh Kalay ah sam a,amau zat thau hoihte lakin lawnsak hi.Tua hunlai in Mikangte in thau hoih na zang khin uh a,Zomi ten ahih leh Zothau,Thal,Teipi leh Tem na zang uh hi.Mikang ten khatvei a kap kikal in,Pu Khai Kam in nih vei bang nakap man ahih manin Mikangten lamdang sa mahmah uh hi.Mikangte in amau thau hoihte lakin nong kap uh zongin hong zolo ding nahih manun hong kap kei le uh cin nangmau adingin hoih zaw ding hi,ci-uh hi.Tua ciangin pawlkhatte-in lau-in nung kik uh a,ahi zong Pu Khai Kam leh a lawm pawlkhatte nung kik nuam loin mai nawt in Mikangte do dingin hanciam teitei uh hi.Tua hunlai Mikang galkap a do makaite lakah Zogam pan Pu Von Bik,Pu Lal Luai,Pu Khai Kam te a hat pen ahi uh hi.


Mikang galkapte Kawlpi ah a tun khit uh ciangin Siyin upate in Pu Khai Kam pen Kam Hau gam-uk Pu Khaw Cin tawh Tedim ah kimu dingin sawl uh hi.A kimuh khit uh sawt lo khat ciangin Siyin pan mi kaikhawm in,Kamhau Sukte in zong mi kaikhawm in Mikangte do dingin Mualbem pan kuankhia uh hi.Mikang galkap No (3) te zong Phatzang pan paikhia uh a,lampi pan napang uh a,kikap zel uh ahih manin mainawt zolo uh hi.Siyin galkapte in Leisen mual pan singluang tawh gal panna nabawl uh a,tua pan napang uh hi.1887 January 27 ni-in Siyinte in Mikang galkapte pai nadinga lamtote nakap uh a,tua ahih manin Siyin galkapte a do dingin Mikang galkapte tampi kuan uh hi.Mikang galkapten thau hoih a zatban ah mimal zong tam zaw uh ahih manin Theizang dong nung kik uh hi.Mikangte in Siyinte gal panna galphual a lakzawh loh manin galkapbu pa-in galkap hong paisaklai un ci-in vaikhak beh hi.Mikang galkap a tun behkhit ciangin tua galphual la zo uh a,Siyinte galphual hoihna leh gal hat ahihna uh tangthu in gelh uh hi.


Tua bangin Leisen mual a supkhit uh ciangin Siyinte in i gam leh i khua lungnuam huai nawn lo hi,ci-in ngaihsun uh hi.Tua khit ciangin Pu Khai Kam pen Tulsuk(tu a Khai Kam khua) ah kikap kik uh a, Siyinte in zo uh hi.A nih veina ciangin Mikang galkapte in Gorkha te tampi asap manun Siyinte Theizang dong nungkik uh hi.Tua panin Siyin in Kamhau sukte zawnin kum khat sung kikapna om zelzel hi.

Ki dopi taktak a thum veina ciangin Pu Khai Kam thau tangin a mai-ah kha-in a ha tangnih kitan hi.Makaipi Pu Khai Kam liamma a ngah ciangin tua mun panin Forthwhite dong nung kik uh a,tua panin a khua Khuasak tung hi.


Pu Khai Kam leh a lawmte in Mikangte tungah lungkim thei loin do den uh hi.Mikangte in Forthwhite ah galkap koih uh a,a-uk dingin Myoh-uk U Tun Win koih uh hi.U Tun Win pen Saiho tawh zol in lampi ah that uh a,Mikang galkap zong 21 si uh hi.Tua bang ahih manin Mikang galkapte in Pu Khai Kam leh a innkuan pihte khempeuh ka that khin ding uh,ci ahih manin Pu Khai Kamte a innkuan un gamsungah kibu uh hi.Tua ciangin Mikang galkapte in Khai Kam ka mat zawh kei uhleh a khuapi uh kasusia ding uh hi,a cih manin Pu Khai Kam a manngah uh suak hi.Thu a zaksak uh ciangin i kilem leh kong maisak ding uh hi,ci napi uh in gamsung pan a paikhia ma sasa man in thongkhia uh hi.Apa Pu Khup Pau kum li,a nu Mang Pum kum thum, a dangte kum li cih bangin thong tangsak uh a,Pu Khai Kam pen makaipi ahihna tawh kizui-in a damsung tang dingin Kapali tuikulh ah khak uh hi.Kum 16 sung thongsungah a om khit ciangin a sanggamte ngetna tawh 1910 May 14 ni-in suakta sak uh hi.A pianna khua a tun ciangin pupa ngeina tawh ni nih sung pawi bawlsak uh hi.


Mikangte in Khalkha leh Thado gal(Hakha -Thado Rebellion 1917)a pian ciangin Pu Khai Kam pen a thudot uh(Advisor)in zang uh hi.1919 September 15 ni-in a pianna khua Khuasak ah si hi.A tapa Pu Ngin Zam pen Mikang galkap lutin Captain dong tung hi.O.B, B.G.M medel zong a ngah hi.


Mikang galkap a do mi hangsan Pu Khai Kam pen a pumpi asih hangin a min tuni dongin si nailo hi.Zogam buppi a laksawm Mikang galkapte tawh khatvei kido-na No.1 Stockade ci-in a sap uh galhang Zomite mimal li sihna leh luang kiphumna mun pen 1978 kumin Chin State People's Council in Khai Kam khua ci-in min kipia hi.College leh University zong om khin a,2015 March kha in Myo zong ngah hi.


Dal Sen


Post a Comment

 
Top