1

Kum 18 sung kizom ngitnget a laibu hong suaksak Editor-in-Chief Prof. C. Thang Za Tuan, Ph.D. leh seppihte khempeuh zahtakna leh lungdampihna ka pulak masa hi. Phuh bang kho a simsing bang gil dingin Sian in siam hen. 


A kawm ah Zomi khuapi khat ahi Tedim tungah Sakhituihup tuangsak uh a "khua hong phata ding hi" cih etsakna hi. A kawm nunglam ah GZA khoppi 2veina maan kituangsak a "Zomite'n kisem khawm liailiaita hi" cihna hi in ummawh ing. 


Tukum thulu pen ZOMI LEH GAM PAIZIA (ZOMI AND POLITICS) cih hi. Bu 1500 bek kikhen in October 2014 in kiman hi. Hih laibu kawm, a sunglam ah kumsim kihih bangin ZOSUANH TAPA MINTHANGTE cih hi a, tukum in Pu Phungzathang Tonsing, Minister of Health and Family Welfare, General Administration Department leh Command Area Development Agency, Manipur, India kituangsak hi. Kum 1972 pan politics ah lut in gam leh lei ban ah minam adingin a sepna tampi omte kigelh zihziah hi. Laimai 252 pha sungah thului gelh mi 69 bang pha in, thu leh la limci mahmah hi. A nunglam kawm sungah Zolia leh Zotaang maan hoihtak khat kituangsak hi (na en hamtang in) :)


Thului masa pen ah Zomi makai Pu Thang Lian Pau Guite in Zomite gam tuamtuam ah i om mana hualpi khat a vaihawma haksatna khempeuh leh mun tuamtuam ah i kithehthang hanga phattuamna tampi i ngah kik leuleute kimtakin suut a, nunglam sangin mailam limci zaw hi ci hi. A thukhupna ah mailam limci zaw cih ciangin a gah i lawhna dingin sepkhiat mah kisam a, a kisam bangbanga sem ngam ding leh sem dingin Zomi khempeuh hong zawn hi. Na hun na tha na sum na sisan leh na nuntakna nangawn a kisap leh sem dingin hong cial hi. Tua banglo in Zogam hong paallo ding ahihna uang gen hi. 


Chief Editor Prof. C. Thang Za Tuan in Kawlgam kiukna a kikheltoh dan a kim takin kum 1044 pan tuni dong hong suutto ngelhngelh a, khang tampi kihal himah leh huntomno sung bangin i lom et theih dingin hong luikhia hi. Kumpipate uk hun, Mikang gamkekte vaihawm hun, Parliament system tawh kipatna pan Socialist paizia tawh kivaipuak hun ban ah Galkap vai tawh kalsuanna khit ciang tuhun a Democracy tawh kalsuan kisin laitak hun khempeuh a vekpi in hong pholhkhia a zaknop mahmah in theihhuai thu tampi hong luikhia hi. 


Dr. Hau Za Cin in "Politics i cihcih Bang Hiam?"ciin politics a khiatna leh a deihna, lauhuai hilo in a kipelh theilo i nuntakna tawh a kizom ngitnget ahihna gelh hi. Zomite in politics cih i zak ciangin gimneih in kihbawl in kidang koih i sawm pahpah a lungphatmawhna sungkhia hi. Politics pen mipi leh gam adingin nahoih sem ding kidemna namkhat ahihna leh khantohna a deih minam leh gam khempeuh in a pelh theihloh thu pulak hi. Zomite adingin sikha lauha lauh liang ding ahihlohna a gen nuam ahi hi. Zogam leh Zomi a khantoh nadingin politics ah a lut mi tampi a kisapna leh a sem a bawlte in amau angsung bek khual den ahih tuanlohna thu, a thuneite pen amau bek kikhual ding a hih tuanlohna thute zong kihel hi. 


Pu Kham Do Pau, Aizawl in a gelhna ah Zomite politics ah a lusu khinsa tawh kibang hihang, ahi zongin tu in khanglota in mai kinawt ziahziahta a khawllo a i paisuak ding a kul hi cih tawh limtak hong hanthawn hi. Rev. Thang Za Suan, Shalom AG Pastor in Zomite in khua i sat pan kipan khuasung hausa vaihawm upa i neih dimdiamte pen politics no khat hi a, tu in khua khat bek hi nawnlo in Zomi nam bup huam a kal i suan ciangin i sepzia leh i huaizia kibang nawnlo hi. Nunglam sangin mailam limci zaw a, siamna pilna leh sepsiamna zong tam kisam zaw lai hi ci'n gelh a, tha lawpsak mahmah kasa hi. 


Tom liklek, kicing mahmah a laigual a gelh Francis Quavadis in "Pil napi cin Siam napi cin banghangin... na minam Zomi leh na ngeina Zongeina kanlo na hiam? ... cih a gelh suk diudeute pen pilvai, theihhuai mahmah hi. Abu pan na sim mai in, a ban.


Khangnote thapiakna, thutheih huai tuamtuam a kimu pakpaklo honkhat, Zomi Census vai leh i maban, Leitungbup Zomi Khawmpi a 3veina Lamka thupiang leh thu kikupte, Zolai Sinbu Kum 100 Cin Khawmpi Tangkona, laigelh siam kdiemna ah a khatna ngahte laigelh kammal khum ngiungeu a kigelh Zolai ciimte, Zomi Forum Yangon leh Zomi Media Forum Yangon lawhcinna thute, Ciimnuai Khua thu cihte zong lompi khat sim hamtang dinga pha om hi. Hihte khempeuh a vekpi in suut manlo ding i hih manin a laibu na ngah theih leh tua pan na sim kik lecin limci pen ding hi. 


Kipahtawina limci khat a gelh Er. Awn Za Pau in Kaptel Hydro-power Project lawhcing taka semkhia Dr. James Suan Za Dong nasepnate thupi kasa hi. Hih banga i pate hong kipahtawi ciangin Sialpi Sialtal a go zah in thupi kasa a ei khangthakte in i etteh ding nam hi ciin ka ciamteh hi. Nahoih semte kipahtawi semsem ding i hihna hong musak bek hilo in nahoih sepna hanga mi tampi in a hamphat a thupina eima mit teekteek tawh hong musak hi. 


Gam leh minam vai i gen ciangin i nuntakna a kiheidan a khek toto khat a kinusia theilo pen Biakna hi. Christian biakna zuihma pana Christian i suah zawh thu, tu laitak leh i mabante limci mahmahin biakna sia semte in hong gelh zihziah uh a, tuate zong Zomi te khantohna thu a kikan ciangin a kinusia theilo vive ahih manin theih loh ahitheihlo thu hi. 


Kawlgam Christian Kum 200 Cinna siim dinga zin India pan Sia Rev. Dr. HS Hatzaw leh a lawmte a khualzinna lampi ah a tuah thute uh, Zangkong a tun uh ciang a zintunna ding uh a vaihdan thute uh a gelhte, Mandalay leh Zangkong kikal ah mawtaw lampi hoih mahmah napi khuapi muh ding khat zong a omloh thu a gelhte, thokang om vetlo lamdang a sakte sim nop mahmah hi. Khawmpi sim a paiin thu kigente khatzong a tel loh uh hang a kisik huai a hih tuanloh thute zong kigelh hi. 


Khualzinna thu mah a gelh Rev. Go Van Mung in Korea te kiang pan i sin theih dingte hong luikhia a, Korea te cihtakna leh thanuam dan Zomite cihtakna leh thanuam dan tawh kibang kasa hi. Amau zomto suak a, ei zong i zoptoh suak ding a kulna hong musak hi. Sia Mung in Korea te 'om mawkmawk, hih ningniang' khawng utlo na cihte ka simsim ciang.... 


Zomite Lai Pupi (ka phuahtawmpak hisam) Sia Job Thawngno in Kum 100 sung Zomite lai nasepna kicing taka a gelh pen Zolai tangthu ah a manpha mahmah ding ahi hi. Hizaha lai uk leh thukan, thu ciamteh leh a kin i neih pen Zomite a hampha i hi gige hi. A kisap bangbang a ut zaha a sep theihna dingin a panpih ding nang leh kei hi hang (ci ngeungau kha liang ing ei). A laigelhte kaihkhop a baihloh ding dan ka tuat ciangin pahtawi huai a sa hi ing.


Tuni a i zat kammal te, laite, ngeina te koi pan hong kipan hiam? Koi pan hong piang hiam? Bang hun panin kizang hiam? Bang hangin kizang, kinei hiam cihte a kicing taka hong gelh zihziah Dr. James Suan Za Dong leh adangte khempeuh (a min uh gelh khin man nawnlo) nakpi in pahtawi huai. Mailam ah Zomi thu leh ngeina a kikankik ciang, sangkah naupangte in a theihnop vua research a bawl uh ciang hih te ki enkik hamtang ding hi. Tua manin Zomi te adingin go leh gamh a nusiat toto i hi hi. Lai mal khat na gelh, thu limci khat na gelh ciangin na minam a puah a zuun na hi hi. Comment peuh nusia kha zawzen ing e, lawpluata!


LEN cih kammal pan a khiatna tuamtuam a nei kammalte thu a gen Siapi Khup Lian lunggulh thupi sa ing. Ama'n, Zolai tawh kisai, Zokam tawh kisai kikupna leh tukhawm a holimna nei zo leng Zolai Zopau hong khangto tuam ding hi ci hi. Amen. Hilua. Seminar hiam, khoppi hiam, sinkhopna workhop hiam ahih pah loh hangin tukhawm a holimna, genkhopna, kikupna neihkhop den ding hilua sa ing. Kei zong a ut pah hi ing. Siapipa bel a thei hi nai kei phot ing. 


LEN cih kammal panin - lenkhuang, lensialki, lenpuan cih bangin kammal kinei hi. 'Lenpuan' cih pen 'lawm leh gualte kiangah a lenpih, a vakpih, a silh puan, zotualpuan ahih manin 'lenpuan' kici hi, ci hi. 'Lenkhuang' cih ciangin gammang tulak pan in khuang bawlna dingin singhawmsa, a laigil a vangsa la uh ahih manin lenpian lak pan kila singhawm tawh a kibawl cihna in 'lenkhuang' kici hi, ci hi. 'Lensialki' leuleu pen khuang tawh lo in sialki bek kitum ngeilo ahih manin lenkhuang tawh kizawitawn cihna in 'lensialki' kici hi ding hi, ci hi. Zomi kammal thukte hong hilhcian ahih manin ka lungdam. Zolai kikupna ah kimuh ding kal ngahlak ing :)


Cidamna lam hi in, mailam etkholhna hi in, tu laitak a kidamsak theilo natna Ebola thu hi in, siamsinna thute leh singgah theipuam thu ban ah politics i cih zong tuhun Technology tawh a luankhop kisam ahihna thu a kigente simnop thei mahmah hi. Tuate lak ah CS Dal in a gelh Banghang Pilan Siamna Kisam cih a gelh pen sangsiate, khangnote leh sangnaupangte in simloh phamawh bangin ka tuat hi. 


Thangah ding Zomi te in kikhialah mahmah in kampau khat peuh ah thapia ding, thala ding cihte kizang ziahziah hi. Tha ka ngah mahmah na thului khat pen HANGSAN NGAM LEL IN cih hi. Zohuiva Dal Kap in a gelh hi in, tom, kicing, muibun, zuihpah ding vive hi. Nang zong tha na la in. 


Maan hoih tampi kituangsak a, 3rd World Zomi Convention, Lamka, India leh 2nd Global Zomi Alliance Khoppi, Tedim, Zogam te maan zong hong tuang hi. Zomi Youth Association, Zangkong kiphuhna maan leh Zomi Innkuan USA te UNO zumpi ah a paina uh maante zong hong tuang a, Zomite tangthu ah thupiang ciamtehna mualsuang khat hi ciin ka ciamteh a, thupi kasa hi. Ka phawk khat ah - mipi lak ah maan kilak ciangin a nunggual ah omlo dingin ahih theih laiteng a mailam mah nehzaw ding cih hi. GZA khoppi maan ah a nunggual ah kiding kha in mel kimu cian mello, Sia Job Thawngno te nupa in hong piak uh tanghciing puan a silhlo bang hileng kimu pak lo lai ding e :(


Mi minthangte tangthu a tawp lamah tukum a Nobel Peace Prize a ngah Malala tangthu leh UNO Gen Secy Ban Ki Moon tangthute sangin Captain Sing Khaw Khai tangthu a kigelh pen ei gong ah namzaw a hih manin angtang diak ing. Bupa hanciamna, a hoih a sak Ne Win mai ah a gen ngamna bekbek zong thupi a sa khin hi ing. Hoihsak a gen ngam bek hilo in a sem ngam ahih na laibu a gelhte pan kimu hi. A bu in a kibawl nailo a laigelhte a bu in bangci'n Zomite in i bawlsak thei tam maw? A sponsor nuam khawng i om tam? 


Israel te Dome Missile Defense System thu, ISIS te thu, Boko Haramte thu tu in Zolai tawh kisim thei ei. 


Zomi cih bang hi a, Zomi kuate hiam cih pen mipi in kitel semsemta ahih manin tuate thukhupna ah kikoih a, Pu Vumson laigelh pek pan tuni dong i tuntoh pen i khantohna kizom toto ahihna kilang hi. A kigelh toh zel ding zong lamen ing. 


Kawlgam ah ZOMI OM MAH cih thu a genna leh OM MAH a kicihkikna thu huihlak ah kizaza a, tu in a tak in simtheih in hong kiluikhia ahih manin document thupi khat hi ciin ka lungdam mahmah hi. 


Zomi te hong domsang leh hong huai Dr. Chin Do Kham, Ph.D. leh Dr. Bianca Mang Khan Cing, Ph.D. te phawkna i tuansak hong kul mawk pen hong lunglen huai diaiduai mahmah hi. Ahi zongin amau Zomi adingin a sep theih khempeuh uh siit hetlo in sem uh a, nakpi in hanciam in mapang khin uh hi. Amau nungzui dingin Zomi khangnote khempeuh hong ngak uh hi. 


Thului khempeuh khit ciang La 2:  Zomi Ngeina Pawi Tuang hong Tung by H. Pau Za Cin leh Topa ei Dingin hoih na e by Rev. Pum Khaw Thang cihte ktuangsak a, Topa hoihna sim a suut den dingin hong vaikhak uh hi. 



Thukhupna: 


ZOLUS Vol. 18 a hong hawmkhia Editorial Board tungah nakpi takin lungdam hi. Topa in makaih in a tamzaw sem hong sem den zo dingin thupha hong piaksak hen. Nang leh kei zong - I gam, i lei, i minam, i lai, i pau, i ngeina, i biakna... a phungcing nadingin hanciam in kalsuan khawm zel ni. 


Ka lungdam. 






Hau Za Cin

Phuitong Liim

www.hauzacin.blogspot.com



He Knows How You Feel

Jesus was angry enough to purge the temple, hungry enough to eat raw grain, distraught enough to weep in public, fun loving enough to be called a drunkard, winsome enough to attract kids, weary enough to sleep in a storm-bounced boat, poor enough to sleep on dirt and borrow a coin for a sermon illustration, radical enough to get kicked out of town, responsible enough to care for his mother, tempted enough to know the smell of Satan, and fearful enough to sweat blood.



He is able to run to the cry of those who are being tempted and tested and tried.

Hebrews 2:18 (AMP)



Whatever you are facing, He knows how you feel.

Post a Comment

  1. Dr. Cinpu,

    Kimtak lej cingtaak takin hong pulak khiatsak nahihman in ZOLUS tanute in lungkim mahmah ung ei.

    Chief Editor

    ReplyDelete

 
Top