0

D.L.Moddy:-"Lamdangsak mahmah thunih kanei hi. Khut tawh nasem in nekzong kahih laitak a Pasian mizat ka suahna leh kei sanga hong itzaw zi ka neih ahi hi".

            ✍️ "D.L Moody a theician pen a zi ahi hi," ci-in, J.C Pollock in gelh hi. Hih thu amaan hileh D.L Moody in a zi Emma Moody a telcian zo hiam? cih thu ngaihsut huai hi. A hang pen mizia kibanglo lua ahihman hi. A tapa Paul in zong "Ka pa leh ka nu banga, mizia kibanglo nupa om nawn kei-in teh" ci hi. A kiteencil un ka pa pen mi kiliansak, a lungsim banga genkhia ziauziau, thu neih ut mahmah leh thukhuallo khat ahi hi. Ka nu ahih leh mi lungsim taangzai, thukhual, laisim-uuk, amah leh amah ki-uk zo, nek leh dawn khat peuhpeuh phamawh sa lo (ahun zui a, nungtathei)mi hi" ci hi. 

              D.L Moody in a zi panmun leh nasep ding geelsak thei lo a, Emma in geel tawm zel hi. A zi-in mipi lak sangin a kimulona munah Pasian'na sem nuamzaw in mimalin thuhilhna nei hi. A pasal thugenna ah kihel tamlo ahih manin mi tampi-in mawhsak hi. Moody thugenna mun a ong pai mi lungsim khauhte pen azi ap zel a, tampi ong kitelcian hi. E.P.Brown, Magazine Editor pa zong Emma thugenpih hang'a ong piangthak hi. 

           Atlantic tuipi kianga om, America leh Europe gamte-ah Moody Pasian nasepna ong tangzai semsem a, mi tulza tampi tungah thuhilhin tai tampi zinkhia hi. Thugen dinga sapna 750,000 vei ngah a, thusin theihna Lai Siangtho sang masa pen Moody Bible School phuankhia hi. Pasal thalian mahmah pinga leh letmat sawm (5ft and 10 ich) asang,Kg.114 val agik, (18)stone ahi hi. Ama' taksa zong ong khanglian deuhdeuh a, a nasepna zong tangzai semsem hi. 

      1837 kumin, Massachusette kiang a om, Northfield khua ah Dwight Lymon Moody ong piang hi. A neu lai in ,apa in zungol vei [zulung vei] in hang vuavua sa in innah ong ciah den aa, Moody kumli aphak in leiba tampi tawh azi a tate sihsan hi. Northfield khua ah Moody sangkah zolo a, Pasian thusinna hoihtak nei lo hi. Kum 17 a phak in Boston khua a, a pano kiangah puan zuakna mun ah nasem hi. Inn dawl thumna inndei neu sungkhat ah, giak zel hi. Hih mun pen numei melhoih mahmah 25 leh midang tampi in hostel in zang hi. Khat veivei hostel ante nekpih hi.

          Boston khuapi sung Mout vermon a om corgregational biakinn ah sunday school kah zel hi.Vansia nennen a zuak Edward Kimball [kum30]in Moody nasepna mun ah hawh a, Pasian thu a gen pih ciangin hong piangthak hi. Pawlpi ngeina om bangin pawlsung lut ding hong ngen a,thunei te in piangthak sa lo in sang nuam lo uh hi. Kumkhat khit ciangin pawlpi te sannop lohna hang leh apano tawh kitelkhialh na hangin meileeng peknga in sap aa,Chicago khuapi zuan hi.

           Chicago ong tun ciangin nuam ong sa mahmah aa, a nu kiangah laikhakin "Ka om masakna sangin nuam kasa zaw hi", ci-in anaupa George kiangah "Sumthalawhna hoih pen mun hi" , ci hi. Corgregational pawlpi ah member ong suak hi. Methodist leh Baptist biakinn tuamtuam te ah zong ki khawm kawikhawi hi. Baptist te Pasian nasepna munpi ah vahawhin Emma Revell <kum 15> vamu kha hi. Emma in Wells Street mission munah mite Pasian thu sinsak hi. Moody in itna mittawh a et ciangin, Emma omdan leh thuhilhzia te pakta mahmah hi.

      Baptist pawlpi-in, Moody pen sunday school sia dingin koih uha, thu hilhsiam keng ci- in sem nuamlo hi. A hizongin mipil misiam tuamtuamte tawh kilawm tatna [Fellowship] makai dingin seh uha, lungkim mahmah hi. Hih hunin Emma pa Revell tawh ong kithei uh hi. Revell pen {Frence} mi hi a, Huguenot beh phungpi pa hi. London pan in Chicago khuapi ah tembaw hawl a, sumzong hi-in mithupi mi lian khat ahi hi.

        Moody in Emma a ngaih mahmah hangin a sunday school thupi ngaihsutsak lo hi. 1858 kumin Sunday School dang khat phuan a, midang kholhsiam,a hih manin akipat kum in mi 600 bang pha a, amai kum ciangin mi 1500 bang pha hi. Moody kiangah thusin dinga hong pai papi pawlkhatte hilhhak thei lua mahmah ahih manin Emma in zong ong huh hi. Moody in a hih leh mi dangte huh sangin Emma in a huhpen nuamsa deuh se hi. Emma kiangah a hawh ciangin lawm dang nihta tonpih den hi. A lawm pa khat in Emma sanggam nihte hopih a, a dangkhat pen Revell innkuan a zahtak mana a zum seelna a hihi.

        1860 kumin Emma zuthawl pia hi. Sunday school hunah alawmnu zuthawl piakna thu gen hi . "Zan nitak ciang dong na kaseppih numei dangte inn dong ka kha a, tu-in ahih leh Emma zuthawl pia khin ka hihmanin kong kha nawn kei ding hi" ci hi. 1859 in kum 22 pha aa, a nasepna thaman banah ameet dang dollar 5,000 bang muhbeh hi. Tua hunin Mechanicte in nikhat in dollar 1.50 thalawh uh hi . Moody in kumkhat in dollar 100,000 bang muh ding geelna nei hi. Hendry Drummond in "United States sungah a haupen suak dingin upngamhuai mahmah hi," ci hi.

        Hi banga Moody in sum nasia taka, a zon laitak in, sum deihna lungsim ong kiamin Sunday School leh YMCA te naksep zawk dingin hong ngaihsun hi. Ahi zongin a sum zonna a nusiat pah ding pen haksa sa hi. Kha thum sungbang khensatna nei thei lo hi. YMCA inn deineusung khatah omin an limlo pen ne a, Emma tawh kiteen ding thu a haksatzia dingte phawk hi. A tawpna-ah leitungnate nusia in YMCA Secretary nasem a, khasum zong a min bek a kipia ahih manin zi neih ding ngaihsun ngam nawnlo hi.

           Gamsung kidona {Civil} ong piang aa, YMCA te in kidona a om galkapte a veh kawikawi dingin seh hi. Lasak uukmi ahih loh hangin galkap 125000 te kiangah labu va hawm hi. Nitak khatin mun 10 bangah thungetsakna nei den hi. Hih munah "misi dingte kava mu aa,aliam a bai tampi mu ing", ci hi. Liamna ngahten a thuakzawhna dingin [brandy] zu a tulh theih pen zukham pawl {prohibition} te in hoih salo hi.

     Moody pen a omna mun peuhpeuhah man mawh thei den ahih manin mihai tawh kibang liang hi. A pano in "March kha nisat lai a,zusapi mahmah bang," ci in asanggam pa in zingsang aki pan nitak lup dong manmawh lua aa, an zong neman mello hi"ci hi. Na namkhat sepna dingin huntam nei man lo hi. Ni khatin minute nga sang atamzaw laisim hun ding ngah lo ahih manin a lungsim a om bangbang tawh thu hilh hi. Moody manmawh lua a, zinei man ding ahih loh hangin Emma in muanhuai takin na ngak hi. J.C Pollock in a laigelh na-ah, "A manmawh den Moody leh mihaukhat tanu nuamtak a om hithiat Emmate ki it, ki ngaihna bang ciang ong tungtam maw," ci hi.

           1862, August 28 ni-in damsung aa dingin kiciamna hong nei uh aa, Moody 25 pha hi. Moody nu, Betsey Moody in England gam nungak khat leh Baptist mi a tapa in angaihna thu a theih ciangin lungkim lo banah a kiteenna thu uh za kik leuleu ahih manin nak heh mahmah hi. Zuthawl apiak lai in, Moody in anu laikhak a, "Nu aw, Emma mu-in amah tawh kithuah leteh it mahmah niteh, midangte muhdan ka theih loh hangin ken bel Chirstion nungak hoih mahmah khat hi cih tel mahmah ing"ci in phat hi. British nungak khat a teenpih na thu anu lungkim lo cih thei ahih manin mel kimu a gencian ding hoih sa hi. Kha 3 khit ciangin vahawh uh a, anu hehsa in na om takpi hi.

           Hi bang thuhaksate Emma in nu cingtaak takin thuak hi. A teeknu kiangah,"Ka lungsim Pasian tungah a cihtak nak leh pawl dang a om hang bangmah lamdang lo ding hi,"ci hi. Lai kikhak tuah in kimu khawm zel cih bangin ong om ciangun, Betsey in Emma ong it deuhdeuh hi. Innkuan sungah haksatna a tawm deuhna dingin Emma in khauhtakin thukhun nei aa, Moody in bel theihpih kim lo hi. Azi in na khempeuh kiciantakin vaihawm a, a pasal hun man takin an nesak hi. Kal tampi sung a silh khitsa siampi puantualpi zong, a lawmpa in sawpkul kei acih ciangin hehin paihsak hi. A pasal siangthotak a om ding deihsak hi.

          Khatvei Moody nasepna munah hong pai papikhat in Sunday School class sungteng en kawikawi hi.Numei khatin pasal picing vive laihilh a om mu a, picing sate laihilh dingin naupang lailua hilo hiam?ci hi. "Moody in zong laihilh a siamziate genpih a, imzo nawn lo ahih man in, kazi hi ee pu aw",ci hi. 1860 kum ciangin a Sunday School uh Biakinn ongsuak ta hi. Congregationalist te in semkhawm dingin a zol uh hangin utlo hi. Emma pen Baptist khat ahih manin picingte leh naupangte zong ong tuiphum uh hi. Minister khatin Moody kiciamteh nailo ahih manin tuiphum sia dingin midang la uh hi.

          Moody in Pasian thu a gen masak lam in, "Pasian in migilote muhdah in, a nungah temhiam tawi in dinga, alu uh tansak dingin ngak den hi," ci hi. Khat veivei akilawmlo lua a gen cingin Emma in khaktan zel hi.Khat vei Moorhouse in Moody te biakinn ah Pasian thu gen hi. Kikhop khit ciangin Moody in a zi kiangah a thugen bangci nasa hiam? ci in dong hi. Emma in "Nang thugen dan banglo deuhin gen a, Pasian in migilote a itna leh a deihna thu limgen mahmah hi," ci hi. Hih hun a kipanin Moody in Pasian itna thupi ngaihsut in Lai Siangtho limsim mahmah hi. Tua panin a thuhilhziate hong kilamdang hi.

        Emma kum 24 a phakin khuavot hun a nak hak [ashma] nei ahih manin Doctor te in Chicago nusia dingin sawl uh hi.Emma gawng mahmah in tha a neih loh banah awm natna , lungtang natna, lutang natnate nei hi. England gam a, a sanggamnu kiangah ong pai sawm uh hi. Moody in bel,YMCA makai George Williams, London Metro politan Tabernacle a thu hilh minthang Charles Spurgeon leh thunget bakmah masuan a, Bristol mun a tagah kepna nei George Muller te muh ding kal ngaklah mahmah hi.

         Emma in a pasal muh mi minthangte amuh khak loh hangin mangngilh loh ding mikhat hong mu hi. Lungsim buai mi khat tawh meileeng tuangkhawm uh hi. Lungsim buaipa in Emma kiangah Henry [8] hi leng, ka zite ka bawl dan ding na thei nuam hiam?ci in neh phei hi. Meileeng tailai pusuah nading omlo cih thei kawm in, "Theinuam mah ing ong hilh in," ci hi. Henry[8] in lipkhaphuai tak a, a zite athahdan thute genin, hih bangin nang zong ong bawl nuam ing cigiap hi. Emma zong laumel pua hetlo in na theih ngei nailoh khat ong hilh ning maw ci kik hi. Henry 8 sanga nasiazaw alauhuai mahmah tangthu khat phuaktawmin a gen khit ma-in meileeng zong station khatah khawl a, buaina om nawnlo in tuakkhia hi.

       Emma pen a lungsim manlangin zong khauh mahmah hi. D L Moody kiangah nuamtak a khua sathei kidekzo mikhat hi a, thudang hehna ah zong kidawmzo mahmah hi. Moody in a zi omdante ngaihsun kik in thupi sa mahmah a, "Ka zi tawh ka kiteen cil hun a, ka it dante leh tua hun aa ki pan tuni ciang dong ka lung ong nopsak dante thei hi zen leh lamdang salua in a lungtang puakkham zo in teh" ci hi.

      

      Moody in "Ka nuntakna sungah lamdang ka sak mahmah thu 2 nei ing, thatang tawh nekzong ka hih lai a, Pasian hong zatna leh na khempeuh ah kei sanga hong itzaw zi ka neih pen lamdangsa ing," ci-in mipi mai ah Pasian hehpihna phat hi. 1871 kumin Moody pen innsung papi hoih mahmah khat hong suak hi. Chicago a innah tapa nih nei a, a lungsim khauh mahmahte Emma hangin hong nemzo hi. Khat veivei a lungsim gitlohnate kisik in mipi mai ah pulak hi. Pasian sapna a kitheih mawh bawlnate khempeuh Chicago khuapi a katna hangin beimang hi. 

        1871 kum Octorber 8, ni in Moodyte kongkhak palikte in ong kiu a, a khuadakkhiat leh a innkim uh meikuangin na tuam khin hi. Emma in a tate kaitho a, "tate aw, kap kei unla, amuhnophuai mahmah khat hong lak ding hing" ci-in kong vangneu khat pan meikuangte ensak hi. Tua kalin a vanteng guang mengmeng uh hi. Moody in avengte kiangah "sakol tawh ka tate mun muanhuaina-ah hong khaksak un," ci-in ngen in puasak hi. Moodyte nupa in a Lai Siangtho uh leh van manpha te [pram] sung ah guang a, Emma in a pasal lim suaihna a puaksak sawm leh "Ka vengte in hong mukha leh ong bangci ngaihsut tam maw",ci-in, mai zum mahmah hi.

            Nai 24 sung bang Moody leh a tate kimu loin om a, a tate a zonna lam un, meikuangin Emma samvon kilhkelhte hul gawp hi.Chicago khuapi kaangvam sungtunga, Moody biakinnpi leh YMCA biankinn zong kangtum khin hi. Hihte a lam kik zawh nangin New York leh Philadephia khuapite ah huh na ngen dingin Moody ong zin khia hi. Biakinn lam nading sum kicing ong muh loh ciangin kha tam zong om nawnlo in a tate Willie kum 4 leh, Emma kum 8 tetawh England ah ong pai hi. Hih hun a kipanin hunbit Pasian thugen dingin kipiakhia hi. Lungsim buaite Doctor khat leh YMCA alian pen pa bekin a zin lam uh thei hi. England ah kha 20 sung om a, Britist Isles munah Pasian thu mei bangin kuangkhia hi. Scotland ah Britist India line a, a seppih uh Peter Mackinnon innah om uh hi. Pi Mackinnon in Moody te innkuan tawh omkhop pen nuamsa mahmah a, Emma lawmhoihpen hong suak hi. "Mr, Moody pen a lungsim leh a nuntakna hoihsa in ka deih gawh mahmah hi. Suakta tak in om a, it huai mahmah hi. A tate tawh nuamtakin kikhawl thei a, nisim in lungnopna tawh ki dimden hi,"ci hi.

           Jane Mackinnon in Emma thu agenna ah, "a pasal aa dingin a thahatna hi a, ni khat thu a telzawh ding hilo hi. I muh hun a sawt deuhdeuh leh a pasal adingin panmum poimawh a neih lam ka phawk deuhdeuh hi," ci hi. Apasal zong hilo mi dangte kitangsapna zong huhden hi. Emma ngaihsut siamna, kiniamkhiatna, dikna leh pilnate mi khat tunga om dingin tam lua, thupi lua hi,ci hi.

               Britist Isles ah Moody te innkuan Pasian nasep na pen a tungin mite theihpihna a ngah loh hangin, a tawpna lamah Northern Ireland ciang dong mite gen bel ong suak hi. Emma in a teknu laikhak a, "na tapa pen pasal manpha mahmah hi a, suangmanpha tawh ki bang hi," ci in pahtawi hi. Moody te innkuan America hong tung ciangin anu kum 90 teenna mun Northfield ah inn ong lam hi. Asawt lo in mikhempeuh in Moody te omlam ong thei pah uh hi. London leh Glasgow ah khanlawhna apian nangin thunget a hahkat mah bangin, a teenna Northfield adingin zong thungen den hi. 

          Moody te nupa in mun dangah kum 25 sung Pasian'na asep hangun a khua uh ah ciahkik ding pen ngaklah mahmah uh hi. Khatvei Northfield biakinn ah thu agen lai-in , mipi ki-apna maigual ah anu maihum a, a kap gawp mu hi . Massachusetts ah inn nuam mahmah khat nei a, Jamea Findlay J.R in agen na- ah, "Northfield paina lamliam dungah kilamin Connecticut luiluang saupitak kigalmuh thei hi,"ci hi.

         Moody innah a om ciangin a khamul sausak hi. Khat veivei puansia pian silhin khaiciinna huanah pai a, lokho mi tawh kibang hi. Sakol deih mahmah in 14 bang khawi hi. A lawmnu aom loh hun ciang in, amah bek sakol tungtuang in hat takin taisak hi . A akkhawi te uh aveng te huanah lut a,a lungkim loh lam uh atheih ciangin avengte huan te lei a, a gante uh nuamtakin gamta sak hi. Emma in khaigahte hoih takin a kep banah a venga om Moody lawmte kiangah zong hawh zel hi. 

              A tapa in a genna ah, "Kapa tungah muanhuai lo in gamta kha lehang, mawhna ong maisak theilo hi", ci hi. Moody muan huaitak a, agamtat mah bangin, Emma zong a pasal tungah muanhuai cihtak ding pen a ngimna lian pen ahi hi. A tapa khat in, "Kanu leh ka pa pen kiteenni a [honey moon] pai bangin a utna peuhpeuh uhah kithutuak tak in paikhawm pahpah uh hi", ci hi.

        

          Pasian nasem dingin a zinkhiat uh ciangin, inn asap hun uh zong om a, zin atun hun uh zong om hi. Philadelphia khuapi ah campaign abawl lai in, Wanamakers te innah zintung uh hi. Wanamakers tate genna-ah, "Mr. Moody leh ka pa vompi kineih uh a, bokvak in ham ngamngam kawmin ong delh uh a, laulua in ka tai ngeingai uh hi,"ci hi. Emma bel a hatna in cin lo a, kihel zolo hi.

            Baltimore khua ah kumlang sung campaign aneih lai un, Emma in alawmnu Jane Machinnon laikhak aa, "Mr. Moody pen laisim in kimuhkhopna-ah paizel hi. Ken bel ka lawmpa lai poimawh tuamtuamte ka bawlsak a, mundang pan sapna laite ka thukkiksak hi. A gimhuaipi ahih loh hangin tatsuk tattohna ahih manin zanciangin gim thei mahmah ing", ci hi. Tua hunin Emma in naupai lai ahih manin gim mahmah hi. A kum kik khuakhal ciangin ata thumna Paul Dwight Moody piang a, a u Will tawh kum 10 kikhai uh hi.

          " Moody in atate akhantoh lai- in zalensak lo hi. Will zong Yale ah college a kahcil lai-in, bawlung suilo dingin vaikhak den hi. Nai khat leh alangsung lungnopna zon na in, khantawn a mipoi suahtheihna hi," ci-in hilh hi. Ci leh sa [taksa] sangin khalam thupisak zaw hi . Emma in, "Ka tate khempeuh Pasian'ta a suahtheih nadingin thu ka ngetsak pen kasep theih lianpen hi," ci hi. 

              Moody in a tapa veina tawh laikhak a, Pasian kiangpanin na kigamlat khak ding lau kahihmanin leitung thute kong tam genpih ngam kei hi. Hih leitung nate sangin nang kong it zawkna thu kong genpih loh man a, Christian tawh kibanglo nongsak aleh zong hong maisak in. Nu leh Pa Christian hoih mahmah ahih hangin atate ahoih kei leh nulehpa kisapna khat om ding hi. Ka tate thum tungah zong sep ding a kilawm bang kasep kei a leh nuntakna sangin sih ka utzaw hi", ci hi.

     

          A sawt lo-in Emma in zong atate laikhak a, "Jesu Khirs makaihna, huhna omlo nuntakna College ah na neih khak ding uh lau mahmah ing. Kha Siangtho makaihna tawh Khris sungah nanuntakna khempeuh uh na-ap theih nading un, na pa tawh thu kong ngetsak den uh hi"ci hi. Asawt lo-in Will in zong pianthakna ong ngah hi. A pa in laikhak a, "Na pianthakna thu kazak ciang a, ka lungdamna pen ta neiphot in, na tate tuahkhak thute ah na lungdam theih ciangin tel pan niteh", ci hi.

            A tapa nauzaw Pual in zong, "Ko innkuan lawhcinna thusim pen ka nu hang hi", ci-in gen hi. Chicago khuapi a Moody Bible Institute aphuatna ah, Emma in nasia takin panla hi. Moody in Chicago khuapi a om Evangelization Society ah President asep lai-in, thusinna { traning shcool} phuat ding geelna nei uh hi. Hih thu ah Board of Directors te leh makai pawlkhat kilemlo uh hi. Moody a kihel khakloh hangin a nasepna buaisak kha a , nuamsa lo in tawpna lai gelh hi.

                Emma in Moody atawp sawmna thu a theih ciangin laimai 199 apha lai khat gelh in Bible Institute thuneite pia hi. Moody lung kia lua a, a tawp nang laite dawhkiksak hi. A sawt lo in aminthang mahmah Bible Institue of Chicago sangpi ong piangkhia hi. Moody hong upa deuhdeuh a, thau deuhdeuh hi. Khathum sungin mun 99 vei pha a, nikhat in 3/4 bang thugenna nei den hi. Om mawkmawk sanga a gimsak zaw thudang omlo hi, cih zah khopin nasep hau hi.

               1899 kumpen a kamsiat pen kum uh hong suak hi. Kum 62 pha a, ki pawlkhawmin Pasian na nasia takin asep lai-in a tute nih ong si vat hi. Hi thu in a nuleh pa leh api leh pu te lungsim nasak mahmah hi. Ahi zongin Pasian' nasep nopna lungsim beituan lo in Philadelphia khuapi vei mahmah hi. "Pasian in hih khuapi ah khuavot sungin Pasian thu hilh dingin ongdeihsakna a om leh pai nuam ing" ci hi.

          Kansas khuapi ah thuhilh dingin apai lai- in, Philadelphi a om alawmpa John Wanamaker kiangah hawhkawm hi. A lawmpa in zikik nei-in, ginalo tak a om amuh ciangin a lungsim sukha mahmah hi. Kansas khuapi apaina lampi ah kalnih sung thugenna nei hi. A awmnatna hangin a sawmna Kansas mun tung man lo in Northfiel lamah ciahkik hi. Tua zawh khakhat khit, 1899 December in na a sepsak Pasian kiangah ciahta hi.

            Moody leitung taksa a beikhit zawh ciangin Emma zong hatloh lam ong manawh a, guh natna hangin ataklam zang theilo hi. Kum nih sung bang aveilam bekin lai at hi. Will Moody in, "Kapa adingin kanu pen bukna muanhuai khat ahi hi. Pasian nasepna-ah huh in, anuntak na kipumpiak a, thuhoih ngaihsutsak hi. Itna leh veina tawh nahoih sepsak hi," ci hi. Emma in a pasal asimtham in panpih den a, mite muh leh theih ding utlo hi. 

   

       Moody pen aneu lai-in a pa'in sihsan baih ahih manin Revells te innkuan amuhkhak ma khempeuh innkuan nuam leh picing thei khalo a, picingtak a makaihzia thei lo hi. Dwight kitangsapna khempeuh Emma in thatanghat suang lo-in alungsim tawh panpih zo mahmah hi. Emma Moody zong a pasal sih zawh kum nih khit ciangin vangamah khamlukhu lakhawm dingin a pasal kiang zuan ta hi.

    


   Crd: Khris ading Nupa Hoihte

Post a Comment

 
Top